O projekcie

O PROJEKCIE

W sierpniu 2019 r. zakończyła się realizacja projektu TERDUMP: ”Współpraca VŠB-TUO/GIG Katowice w badaniach zapożarowanych hałd po obu stronach wspólnej granicy”.
Na terenach wytypowanych hałd po obu stronach granicy Główny Instytut Górnictwa i Uniwersytet Techniczny w Ostrawie prowadzili wspólne polsko-czeskie badania stanu zapożarowania.
Głównym zadaniem w projekcie było opracowanie jednolitych metod pomiaru i pobierania próbek w terenie oraz dalszych procedur analitycznych. Zanieczyszczenia powietrza, jakie powodują aktywne termicznie hałdy nie zatrzymują się na granicy, ale przemieszczają dowolnie. Polskie i czeskie zespoły badawcze pracowały razem po to, aby w taki sam sposób móc ocenić potencjalne lub powstały już zagrożenia.
Po polskiej stronie badania prowadzone były na trzech hałdach: ”Szarlota” przy KWK ROW Ruch Rydułtowy, ”Radlin” przy KWK ROW Ruch Marcel oraz na terenie obiektu ”Wrzosy” w Pszowie, dawna kopalnia ”Anna”. Po dokonaniu wizji lokalnych wytypowano dwie optymalne lokalizacje do pomiarów emisji: hałdę ”Radlin” przy kopalni Marcel oraz ”Wrzosy” w Pszowie. Na każdym obiekcie wykonano 27 termogramów, które pokazują rozkład temperatury w badanym rejonie.
 
Efektem dodanym realizacji projektu było opracowanie z partnerem czeskim wspólnej metodyki oznaczania policyklicznych węglowodorów aromatycznych w gazach emitowanych z termicznie aktywnych hałd. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), to wyjątkowo niebezpieczne substancje, które powstają podczas niecałkowitego spalania materii organicznej towarzyszącej skale płonnej. Wiele związków z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych ma własności rakotwórcze. Mają też silne właściwości teratogenne i mutagenne, wchodząc w bezpośrednią reakcję z DNA. W Laboratorium Analiz Związków Organicznych GIG oznaczanych jest 15 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych z wykorzystaniem technik chromatograficznych, wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekcją fluorescencyjną czy chromatografią gazową z detektorem masowym.

Projekt TERDUMP: ”Współpraca VŠB-TUO/GIG Katowice w badaniach zapożarowanych hałd po obu stronach wspólnej granicy” jest  realizowany w ramach programu: Interreg V-A Republika Czeska – Polska 2014 – 2020. Koordynatorem projektu jest Uniwersytet Techniczny w Ostrawie, a partnerem Główny Instytut Górnictwa. Celem głównym projektu  jest rozwiązanie problemu oceny emisji z termicznie czynnych hałd w rejonach przygranicznych metodami i procedurami porównywalnymi dla obu stron: polskiej i czeskiej.   Cel ten wynika z konieczności  rozwiązania wspólnymi siłami ekspertów czeskich i polskich  problemu zapożarowanych hałd. 

Składowiska odpadów  powęglowych  to  zwały, które powstają ze składowania wszelkiego rodzaju odpadów powęglowych, a przede wszystkim z skały płonnej, czyli tzw.  odpadu  wydobywczego, która stanowi ok. 30 proc. ilości wydobywanego węgla. Skała płonna składowana na tzw. hałdach w naturalny sposób  ulega procesom wietrzenia oraz ma tendencje do samozagrzewania. Jakość powietrza na terenach przygranicznych jest mocno powiązana z jego obiegiem i systemem cyrkulacji, który nie zatrzymuje się w na granicy państwa.  Projekt pozwoli  kompleksowo rozwiązać problem zanieczyszczenia powietrza substancjami niebezpiecznymi, pochodzącymi z aktywnych termicznie hałd po obu stronach granicy.  Zjawiska pożarowe rozwijające się w obrębie hałd to przede wszystkim wzrost emisji dwutlenku węgla. Zagrożenie jakie stwarzają one dla obszarów otaczających zwałowisko oraz zamieszkujących je ludzi wymaga często podejmowania natychmiastowych środków zaradczych, po to by ugasić powstały pożar.

Zespoły badawcze  GIG i Uniwersytetu Technicznego w Ostrawie będą  ściśle współpracować dla ustalenia  jednolitych metod pomiaru i pobierania próbek w terenie, ich przygotowania oraz opracowania procedur analitycznych w celu uzyskania zgodności wyników otrzymanych przez obie jednostki. W ten sposób projekt przyczyni się także do  pogłębienia współpracy pomiędzy polskimi i czeskimi instytucjami i społecznościami. Nadrzędnym celem tej współpracy będzie osiągnięcie odpowiedniej zgodności  wyników uzyskanych w obu instytucjach. Wspólna realizacji obejmować będzie również koordynację prowadzenia prac terenowych i laboratoryjnych, ocenę wyników i opracowanie danych oraz wspólną promocje projektu. Rozwój i późniejsze wykorzystanie wspólnych procedur i metod powinno w znacznym stopniu  przyczynić się do zmniejszenia różnic w podejściu do problemów badawczych oraz do rozwoju wspólnych inicjatyw i powstania podobnych instrumentów legislacyjnych.

Na terenie  wybranych hałd przeprowadzone zostaną badania termowizyjne oraz prowadzony będzie stały monitoring oraz opracowane zostaną specjalne modele propagacji emisji w zależności od kierunku wiatru.  Na tej podstawie  przygotowane zostaną zalecenia techniczne oraz propozycje uregulowań prawnych. W ramach projektu zaproponowane zostaną też sposoby zmniejszenia ryzyka dla ludzi i środowiska. Wyniki monitorowania i analiz  będą mogły być wykorzystane przez właścicieli takich składowisk i pozwolą na lepsze zarządzania tymi terenami oraz wyeliminowanie ryzyka zanieczyszczenia środowiska.

Głównymi interesariuszami projektu są: społeczności danego regionu, w tym organizacji pozarządowe, władze administracyjne (miasta, gminy, powiaty), właściciel i zarządcy hałd i zwałowisk odpadów wydobywczych), przedstawiciele instytucji rządowych i samorządowych. Wspólny projekt  VSB-TU Ostrava oraz GIG stanowi istotny wkład w integrację regionów po obu stronach polsko-czeskiej granicy i rozwijania kontaktów transgranicznych.